تلقیح مصنوعی

تلقیح مصنوعی (Artificial Insemination) یا به اختصار AI، به فرآیند وارد کردن اسپرم به سرویکس یا حفره ی رحمی دام ماده با هدف ایجاد آبستنی به شکل مصنوعی گفته می شود. اولین حیوان زنده ای که به صورت مصنوعی تلقیح شد یک سگ بود. این آزمایش در سال 1780 توسط زیست شناس و فیزیولوژیست ایتالیایی به نام Lazzaro Spallanzani انجام گرفت، از دیگر افرادی که سهم مهمی در پیشرفت این روش داشتند می توان به زیست شناسی روسی به نام Iiya Ivanov اشاره کرد.

برای اولین بار در سال 1935 به منظور انجام بخشی از یک پروژه ی تحقیقاتی بین المللی اسپرم رقیق گوسفند نژاد سافولک از انگلستان به هلند فرستاده شد. یکی از پیشتازان تلقیح مصنوعی مدرن John O.Almquist از ایالت پنسیلوانیای امریکا بود، وی در سال 1946 با استفاده از آنتی بیوتیک ها بازدهی باروری از طریق تلقیح مصنوعی را افزایش داد.

این روش و سایر تکنیک های جدید و متنوع برای فرآوری، منجمد کردن و یخ گشایی اسپرم به طور قابل توجهی کاربرد عملی تلقیح مصنوعی را در صنعت دام افزایش داد و سبب شد تا O.Almquist در سال 1981 جایزه ی Wolf Foundation را در صنعت کشاورزی دریافت کند. بسیاری از تکنیک هایی که وی ایجاد کرده است امروزه در سایر گونه ها از جمله انسان نیز استفاده می شود. به کمک AI، پرورش دهندگان دام های اهلی می توانند با استفاده از نرهایی که صفات مطلوب دارند کیفیت گله ی خود را بهبود بخشیده و سود اقتصادی حاصل از کار خود را افزایش دهند.

تلقیح مصنوعی

با اینکه برخی از فعالان حقوق حیوانات به دلیل غیر ارادی و دردناک بودند این روش، آن را نوعی آزار جنسی تلقی کرده و با آن مخالف هستند اما امروزه تلقیح مصنوعی در بسیاری از حیوانات مانند: گوسفند، اسب، گاو، خوک، سگ، بوقلمون، موجودات کوچک مانند زنبور عسل و جانوران بزرگ همانند نهنگ قاتل (Orca) استفاده می شود.

استفاده از تلقیح مصنوعی در حیوانات مزرعه ای به ویژه در کشورهای پیشرفته امری بسیار رایج و متداول است به طوری که 75 درصد تلقیح ها در گاوهای شیری و 85 درصد تلقیح ها در خوک های اهلی (Swine) با روش تلقیح مصنوعی انجام می شود اما پرورش دهندگان اسب بسیار کم تر از این روش استفاده می کنند. در این روش اسپرم پس از جمع آوری و ترکیب شدن با محلول Extender ، منجمد شده و در مخازن خاصی نگه داری می شود. برای زنده مانی اسپرم در زمان منجمد بودن و پس از یخ گشایی، آن را با محلولی شامل گلیسرول و سایر مواد محافظت کننده ترکیب می کنند.

Extender محلولی است که سبب می شود تا لقاح با تعداد کم تری اسپرم انجام گرفته و تعداد بیشتری دام ماده بارور شوند. برای کنترل برخی بیماری های باکتریایی مقاربتی می توان از آنتی بیوتیک هایی مانند استرپتومایسین در محتویات اسپرم استفاده کرد. قبل از انجام عمل تلقیح معمولا با استفاده از هورمون هایی مانند پروژستوژن، PMSG و یا F2 آلفا چرخه ب فحلی دام های ماده را هم زمان می کنند.

فواید تلقیح مصنوعی:

• با استفاده از یک نر می توان تعداد دام های ماده بیشتری را بارور کرد، این ویژگی در نرهایی که از نظر ژنتیکی با ارزش هستند اهمیت بسیار بیشتری خواهد داشت، همجنین از استفاده ی بیش از حد از این نرها جلوگیری می شود.
• از گسترش بیماری های اندام های تناسلی همانند Trichomonlasis جلوگیری می کند، شیوع این بیماری یک معضل جهانی است و درصد تلفات ناشی از آن بالا می باشد و در آمیزش طبیعی گاو نر می تواند با آمیزش با ماده های متعدد بیماری را بین آن ها منتقل کند.
• استفاده ی سریع و گسترده تر از نرهای انتخاب شده با استفاده از روش تلقیح مصنوعی سبب افزایش نرخ پیشرفت ژنتیکی می شود.
• تلقیح مصنوعی اسپرم گیری از گاو نری که ویژگی های ژنتیکی خوبی دارد اما تمایلات جنسی در آن کم بوده و یا وجود نداشته است، و یا فیزیک مناسبی برای آمیزش طبیعی ندارد را امکان پذیر می کند.
• آمیزش حیواناتی که از نظر اندازه متفاوت هستند نیز با این روش انجام می شود.
• در این روش، اسپرم به طور کامل بررسی شده و هر ویژگی ای در اسپرم که روی تلقیح و آبستنی اثر منفی داشته باشد قبل از انجام عمل تلقیح شناسایی می شود.
• با ذخیره سازی اسپرم برای مدت زمان طولانی، امکان آمیزش بین دام هایی که در مناطق جغرافیایی دور از هم قرار دارند فراهم می شود.
• نیازی به نگه داری گله ی گاوهای نر نیست که این امر سبب کاهش هزینه های مدیریتی می شود.
• با کاهش درون آمیزی، دامدار دیگر مشکل جست و جو و خرید گله های نر جدید را نخواهد داشت.
• با استفاده از این روش می توان نرهای نابارور را زود تشخیص داد.

مضرات روش تلقیح مصنوعی:

• این روش به اپراتورهای ماهر و تجهیزات ویژه نیاز دارد.
• برای انجام این روش داشتن علم و آگهی نسبت به ساختار و عملکرد سیستم تولیدمثلی از ضروریات است.
• تمیز نکردن صحیح وسایل کار و غیر بهداشتی بودن محیط منجر به کاهش باروری می شود.
• در انتخاب نرها باید تمامی جوانب و عوامل را در نظر گرفت.
• نگه داری و انتقال اسپرم در شرایط آب و هوایی خشک دشوار است.
• استفاده از این روش نیازمند نیروی کار بیشتر و زیرساخت های مناسب است.

با در نظر گرفت این موارد می توان نتیجه گرفت که روش تلقیح مصنوعی روشی مناسب برای افزایش بهره‌وری حیوانات است اما باید عاقلانه و موثر از آن بهره گرفت.

مراحل انجام کار:

• در یک فلاسک، حمام آب گرمی با دمای 35-34 درجه سانتی گراد آماده کنید.
• تفنگ تلقیح مصنوعی را آماده کنید.
• مشخص کنید که اسپرم مد نظر شما در کدام کنیستر قرار دارد (با داشتن فهرستی از اسپرم های موجود در هر مخزن می توان از جست و جوی غیر ضروری و رساندن آسیب احتمالی به اسپرم ها جلوگیری کرد).
• کنیستر مد نظر را از مرکز مخزن جدا کنید (دقت داشته باشید که کنیستر را فقط تا گردن مخزن بالا بیاورید).
• پایوت مد نظر را برداشته و بلافاصله کنیستر را به مرکز مخزن برگردانید (تا زمانی که پایوت را از کنیستر جدا نکرده اید، کنیستر را درون مخزن نگه دارید، زمان مناسب برای انجام این کار حدود 10 ثانیه می باشد).
• پایوت را تکان دهید تا اضافات نیتروژن مایع از آن جدا شود (نیتروژن پس از قرار گرفتن در معرض هوا و دمای گرم تر به سرعت وارد فاز گازی می شود).
• بلافاصله پایوت را درون فلاسک آب گرمی که در ابتدا درست کرده اید بگذارید (باید 45-40 ثانیه در فلاسک بماند).
• پایوت را از حمام آب گرم خارج کرده و آن را با یک حوله ی کاغذی کاملا خشک نمایید.

ادامه مراحل تلقیح مصنوعی

• با استفاده از قیچی های مخصوص این کار حدود 1 سانتی متر از انتهای پایوت که حباب هوا دارد را ببرید.
• اگر هوا سرد است قسمتی از آن که قرار است وارد بدن دام شود را گرم کنید و آن را در یک حوله ی کاغذی بپیچانید تا دمای آن حفظ شود.
• دم دام را طوری جا به جا نمایید تا در بالای ساعد سمت چپ شما قرار بگیرد، یا آن را گره بزنید تا در حین تلقیح مزاحمت ایجاد نکند. دم را با یک دست (ترجیحا دست راست) بالا ببرید و با دست دیگر ( باید دستکش داشته و روغن کاری شده باشد) به آرامی داخل بدن حیوان را از مدفوع و هر آلودگی دیگر تمیز کنید تا در هنگام لمس دام برای وارد کردن تفنگ تلقیح به درون واژن دچار مشکل و اشتباه نشوید.
• فرج دام را با یک دستمال تمیز کنید تا تا آلودگی در اطراف آن نباشد.
• تفنگ تلقیح را از پوشش خود درآورده، سپس آن را با زاویه ی 30 درجه وارد فرج دام نمایید، باید دقت داشته باشید که میله را به مجاری ادراری که به مثانه می رسند وارد نکنید.
• با دست چپ خود زائده های موجود در راست روده و وازن دام را حس کنید، تفنگ تلقیح را از این جلوتر نبرید تا زمانیکه به سرویکس برسید.
• سرویکس را لمس کنید و در حالیکه میله را داخل دهانه ی رحم قرار می دهید، راست روده را ثابت در دست خود نگه دارید.
• هنگامی که میله در دهانه ی رحم قرار دارد مکان را با انگشت سبابه ی خود بررسی کنید.
• پس از اطمینان از وارد شدن به مکان درست، اسپرم را تخلیه نمایید.
• به آرامی تفنگ تلقیح و دست خود را از بدن دام خارج کنید، بررسی نمایید که هیچ گونه خون، عفونت و یا اسپرم از درون غلاف برنگشته باشد .

در ادامه ویدیو آموزشی تلقیح مصنوعی را مشاهده کنید:

آرکاژن تامین کننده بهترین اسپرم از بهترین نژاد دام ها