شاخص شایستگی خالص

شاخص شایستگی خالص

 (Net Merit)

طی 40 سال گذشته، صنعت لبنیات پیشرفت قابل توجهی در بهبود بازدهی شیر داشته است، اما همچنان امکان افزایش بیشتر بازدهی صفات مربوط به سلامت، طول عمر و تولید مثل وجود دارد. در کنار رشد بخش تجاری تولید لبنیات، تولیدکنندگان مواد لبنی با دقت بیشتری بر روی شناسایی حیوانات برتر از نظر طول عمر، سلامتی و عملکرد تمرکز می کنند.

امروزه بیش از 70 درصد حذف گاوها در گله های ایالات متحده امریکا به دلیل مشکلات تولید مثلی، ورم پستان و لنگش و تنها 20 درصد آن ها به علت تولید شیر پایین است.

تمرکز ویژه بر ویژگی هایی مانند تولید مثل و صفات مربوط به تولید می تواند سبب سودآوری بیشتر در مزرعه از طریق شناسایی ماده های کم بهره که قابل حذف هستند، شود. شاخص هایی از قبیل Net Merit ایجاد شده اند تا این روند منفی را معکوس کرده و حیواناتی با آرایش ژنتیکی برتر را شناسایی کنند تا بتوانند به صورت طولانی تر و سودمندتر در گله بمانند.

شاخص شایستگی خالص (Net Merit)، سود خالص مازادی را که فرزند یک گاو نر در طول زندگی خود تولید خواهد کرد را اندازه گیری می کند. این شاخص (NM$)، صفات اقتصادی مهم را در قالب یک عدد ترکیب می نماید. از NM$ می توان به عنوان ابزاری اولیه برای انتخاب ژنتیکی، استفاده نمود. با استفاده از شاخص NM$، فرآیند مرتب سازی نرها در هنگام انتخاب آسان تر شده و سود حاصل از حیوان به حداکثر مقدار خود می رسد.

NM$از 14 صفت تشکیل شده و سهم هر صفت بر اساس میزان اهمیت اقتصادی آن تعیین شده است. این شاخص تقریبا هر پنج سال یکبار به روز رسانی می شود. در سال 2018، شاخص NM$ توسط انجمن پرورش دهنگان گاو شیری امریکا (CDCB)، دو مرتبه به روز رسانی شد. در این به روز رسانی، سهم مجموعه ی صفات تولیدی 45 درصد، صفات سلامتی 40 درصد و صفات مربوط به ترکیب بدنی دام 15درصد تعیین شده است. این صفات و سهم آن ها در شاخص NM$ به صورت زیر می باشند:

همچنین 6 صفت مربوط به سلامتی که سبب مقاومت نسبت به بیماری ها می شدند نیز به این شاخص اضافه شدند (فقط برای نژاد هلشتاین). از آنجایی که وراثت پذیری صفات مربوط به سلامتی پایین هستد (جا به جایی شیردان 1/1 %، تب شیر 6/0 %، کتوز 2/1 %، ورم پستان 1/3 %، عفونت رحم 4/1 % و جفت ماندگی 1 %)، میزان تغییر ژنتیکی مورد انتظار در این صفات نیز آرام خواهد بود. اما باز هم گنجاندن آن ها در شاخص های انتخاب به دلیل ارزش اقتصادی قابل توجهشان، الزامی است.

انتخاب، رتبه بندی و آمیزش حیوانات با بکارگیری اطلاعات NM$، فرصت های زیر را در اختیار دامداران قرار خواهد داد:

• شناسایی گاوهای ماده که می توانند بیشترین مقدار تولید و بهترین کیفیت شیر را داشته باشند.
• انتخاب گاوهای ماده که از نظر ژنتیکی برتر هستند، کمتر در معرض مشکلات سلامتی قرار می گیرند و بهترین بازدهی را پس از آمیزش موفق دارند.

هم اکنون بسیاری از کمپانی های تولید کننده ی اسپرم و دامداران از شاخص شایستگی خالص برای رتبه بندی و مقایسه ی گاوهای نر استفاده می کنند. این شاخص به صورت NM$ در کاتالوگ گاوهای نر مشخص می شود و هرچه مقدار آن بالاتر باشد، نشان دهنده ی بهتر بودن شاخص های تولیدی و سلامتی آن گاو نر خواهد بود.

بر اساس رتبه بندی گاو های نر در پروف دسامبر 2020، گاو TENNESSEE از کمپانی ABS دارای بیشترین NM$ با عدد 975 می باشد.

آرکاژن ، اصلاح نژاد دام